Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшілерінің әдеп кодексі

Жалпы тәртіп стандарттары
Мемлекеттік қызметшілер міндетті:

Қазақстан халқының бірлігін және елдегі ұлтаралық келісімді нығайтуға үлес қосу, мемлекеттік және басқа тілдерді, Қазақстан халқының салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын құрметтеуге;
адал, әділ, қарапайым болуға, жалпы қабылданған моральдық-этикалық нормаларды сақтауға, азаматтармен және әріптестермен қарым-қатынаста сыпайылық пен дұрыстық танытуға;
өз шешімдерінің заңдылығы мен әділдігін қамтамасыз ету;
жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қозғайтын шешімдер қабылдаудың ашықтығын қамтамасыз ету;
мемлекеттiң мүдделерiне нұқсан келтiретiн, мемлекеттiк органдардың жұмыс iстеуiне кедергi келтiретiн немесе тиiмдiлiгiн төмендететін әрекеттерге қарсы тұруға;
қызметтік міндеттерін тиімді атқару үшін өзінің кәсіби деңгейі мен біліктілігін арттыруға, Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген шектеулер мен тыйымдарды сақтауға;
өз іс-әрекетімен және мінез-құлқымен қоғам тарапынан сын тудырмайды, сын үшін қудалауға жол бермеу, сындарлы сынды кемшіліктерді жою және қызметін жақсарту үшін пайдалануға;
жеке мәселелерін шешу кезінде мемлекеттік органдардың, ұйымдардың, мемлекеттік қызметшілердің және басқа да адамдардың қызметіне ықпал ету үшін өзінің қызметтік жағдайын пайдаланбауға;
шындыққа сәйкес келмейтін ақпаратты таратпау;
мемлекеттiк мүлiктiң сақталуын қамтамасыз етуге, сенiп тапсырылған мемлекеттiк мүлiктi, оның iшiнде көлiк құралдарын ұтымды, тиiмдi және тек қызметтiк мақсатта пайдалануға;
қызметтік тәртіпті қатаң сақтауға, өзінің қызметтік міндеттерін адал, бейтарап және тиімді орындауға, жұмыс уақытын ұтымды және тиімді пайдалануға;
тұрақты негізде халықтың мемлекеттік қызметтерді тұтынушысы ретіндегі қажеттіліктеріне толық назар аудара отырып, көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасын арттыру бойынша шаралар қабылдау;
теріс қылық пен заңда тәртіптік, әкімшілік немесе қылмыстық жауапкершілік көзделген өзге де құқық бұзушылықтар жасауға жол бермеу.
іскерлік этикет пен қызметтік мінез-құлық ережелерін сақтау.
Мемлекеттiк қызметшiнiң өзiнiң қызметтiк мiндеттерiн атқару кезiндегi келбетi мемлекеттiк аппараттың беделiн нығайтуға ықпал етуi, формальдылығымен, ұстамдылығымен және ұқыптылығымен ерекшеленетiн жалпы қабылданған iскерлiк стильге сәйкес болуы тиiс.

Мемлекеттiк қызметшiлер өздерiнiң қызметтiк жағдайын және онымен байланысты мүмкiндiктердi қоғамдық және дiни бiрлестiктердiң, басқа да коммерциялық емес ұйымдардың мүдделерiне, оның iшiнде оларға деген көзқарасын iлгерiлету үшiн пайдаланбауға тиiс.

Мемлекеттiк қызметшiлер, оның iшiнде басшылық лауазымдарды атқаратындар ұжымда өздерiнiң дiни нанымдарын ашық көрсете алмайды, бағынысты қызметкерлердi қоғамдық және дiни бiрлестiктердiң, өзге де коммерциялық емес ұйымдардың қызметiне қатысуға мәжбүрлей алмайды.

Жұмыстан тыс уақыттағы мінез-құлық нормалары
Мемлекеттік қызметшілер жұмыстан тыс уақытта:

жалпы қабылданған моральдық-этикалық нормаларды сақтауға, қоғамға жат мінез-құлық жағдайларын болдырмауға, оның ішінде адамның қадір-қасиеті мен қоғамдық имандылыққа нұқсан келтіретін мас күйінде қоғамдық орындарда болуға;
қарапайымдылық танытуға, тиісті қызметтерді алу кезінде өзінің қызметтік жағдайын баса көрсетпеуге және пайдаланбауға;
өз тарапынан қоғамдық имандылыққа, тәртіп пен қауіпсіздікке қол сұғумен байланысты заң талаптарын бұзуға жол бермеу, басқа азаматтарды заңсыз, қоғамға жат әрекеттер жасауға тартпау.
Қызметтік қатынастардағы мінез-құлық стандарттары
Мемлекеттік қызметшілер әріптестерімен қызметтік қатынаста:

ұжымда іскерлік және достық қарым-қатынастар мен сындарлы ынтымақтастықты орнатуға және нығайтуға ықпал ету;
басқа мемлекеттiк қызметшiлердiң қызметтiк әдеп нормаларын бұзуының жолын кесуге немесе оның алдын алу жөнiндегi өзге де шараларды қабылдауға;
ұжымдағы ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтіретін әріптестердің жеке және кәсіби қасиеттерін талқылаудан аулақ болу;
әріптестерінің қызметтік міндеттерін орындауына кедергі келтіретін әрекеттерге (әрекетсіздікке) жол бермеу.
Бағынышты қызметкерлермен қарым-қатынаста менеджерлер:

өзінің мінез-құлқымен бейтараптық, әділдік, мүддесіздік, жеке адамның ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеудің үлгісі болуы;
меритократия қағидаттарының сақталуын қамтамасыз ету, кадр мәселелерін шешуде туыстық, жерлестік және жеке адалдық белгілері бойынша артықшылық бермеу;
өз қызметінің нәтижелерін бағалауда, сондай-ақ көтермелеу мен жазалау шараларын қолдануда әділдік пен объективтілікті көрсетуге;
еңбек пен денсаулықты қорғауға, тиімді қызмет үшін қауіпсіз және қажетті жағдайлар жасауға, сондай-ақ қызметкерлердің ар-намысы мен қадір-қасиетіне қол сұғудың және кемсітудің кез келген нысандарын болдырмайтын қолайлы моральдық-психологиялық ахуал жасауға бағытталған шараларды қабылдауға;
қызметтік емес сипаттағы мәселелерді шешу кезінде олардың қызметіне ықпал ету үшін өзінің қызметтік жағдайын пайдаланбауға;
құқыққа қарсы әрекеттерді, сондай-ақ жалпы қабылданған моральдық-этикалық нормалармен үйлеспейтін әрекеттерді жасауға мәжбүрлемеуге;
оларға қатысты негізсіз айыптауларға, дөрекілік, ар-намысты қорлау фактілеріне, әдепсіздікке және дұрыс емес мінез-құлыққа жол бермеу.
Төменгі лауазымдарды атқаратын мемлекеттік қызметшілер:

басшылардың тапсырмаларын орындау кезінде тек объективті және сенімді ақпарат беру;
өздеріне белгілі болған, мемлекеттік қызметтің беделін түсіретін қызметтік әдеп нормаларын бұзу және тәртіптік теріс қылық жасау жағдайлары туралы басшылық пен Әдеп жөніндегі уәкілдің назарына дереу жеткізуге;
басшының заңды тапсырмаларын орындауға кедергі келтіретін әрекеттерге (әрекетсіздікке) жол бермеуге;
басшылыққа қатысты жеке адалдық, қызметтік мүмкіндіктері есебінен жеңілдіктер мен артықшылықтар алуға ұмтылу көріністеріне жол бермеу.

Көпшілік алдында сөйлеуге, оның ішінде бұқаралық ақпарат құралдарына қатысты мінез-құлық стандарттары
Мемлекеттік органның қызметі туралы жария мәлімдемені оның басшысы немесе мемлекеттік органның уәкілетті лауазымды адамдары жүзеге асырады.

Мемлекеттік қызметшілер мемлекеттік қызметтің беделіне нұқсан келтірмей, пікірталастарды дұрыс жүргізуі керек.

Мемлекеттiк қызметшiлер мемлекеттiк саясат пен қызметтiң нәтижелiлiгi мәселелерi бойынша өз пiкiрiн ашық бiлдiруге болмайды, егер:

мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарына сәйкес келмейді;
жария етуге рұқсат етілмеген меншікті ақпаратты ашады;
мемлекеттiң, мемлекеттiк органдардың лауазымды адамдары, басқа да мемлекеттiк қызметшiлер туралы әдепке жатпайтын мәлімдемелер бар.
Мемлекеттiк қызметшiлердiң мемлекеттiк органның атынан мемлекеттiк саясатты жүргiзуге, мемлекеттiк органның және мемлекеттiк қызметшiлердiң қызметiне байланысты емес мәселелер бойынша жариялауына жол берiлмейдi. Педагогикалық, ғылыми және өзге де шығармашылық қызмет туралы материалдарды жариялауды мемлекеттік қызметші жеке тұлға ретінде өз атынан ғана жүзеге асыра алады.

Мемлекеттік қызметшіге сыбайлас жемқорлық туралы негізсіз жария айып тағылған жағдайда, ол мұндай айыптау анықталған күннен бастап бір ай ішінде оны теріске шығару жөнінде шаралар қабылдауға міндетті.

Мемлекеттік қызметшілердің жаңа этикалық ережелері туралы ақпаратты кеңінен тарату мақсатында Мемлекеттік қызмет істері агенттігі «Мемлекеттік қызметтегі этика» мобильді қосымшасын әзірледі. Мобильдік қосымшада Әдеп кодексінің мәтіні, әдеп жөніндегі уәкілдер туралы ақпарат, мемлекеттік қызметшілердің нысанды киім үлгісі бойынша ұсынымдар, этиканы анықтау бойынша тестілеу, сыйлықтар туралы жадынама бар.

Сондай-ақ, Агенттік «Мемлекеттік қызметшінің әдебі мен мінез-құлық нормалары» қалталық кітапшасын әзірледі, онда мемлекеттік қызметшілерге ситуациялық мысалдар негізінде қысқаша нұсқаулық берілген. Сонымен қатар, бұл нұсқаулық мемлекеттік қызметшілер арасында адалдық мәдениетін қалыптастырудың негізгі аспектілерін ұсынады. Осы нұсқаулықты орындау қоғам мен азаматтардың халыққа қызмет ететін адамдардың адалдығы мен бейтараптығына сенімін арттыруға көмектеседі.