Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауы

Құрметті жерлестер!

Құрметті Парламент депутаттары және Үкімет мүшелері!

Биыл біз Тәуелсіздіктің 30 жылдығын тойлап жатырмыз – бұл біздің ең жоғары құндылығымыз.

Тұңғыш Президент – Елбасының көреген саясатының арқасында Қазақстан елеулі табыстарға жетіп, бүкіл әлемге танылды.

Бірлік пен келісімде жаңа мемлекет құра алдық – бұл біздің басты жетістігіміз.

Дамудың берік іргетасын қалап, ұлт рухын нығайттық. Әлемдік қауымдастықтың ықпалды мүшесі болды. Қоғамдағы тұрақтылықтың арқасында біз тұрақты даму жолына түстік.

Біз бірге қуатты мемлекет құрудамыз. Егемендік бос ұран мен үлкен сөз емес. Ең бастысы – бейбіт өмір, қоғамдық келісім, халықтың әл-ауқатын арттыру, жастардың ертеңгі күнге деген сенімі – Тәуелсіздіктің жемісін әрбір азаматтың сезінуі біз үшін маңызды.

Біздің барлық бастамаларымыз осыған бағытталған. Қазақстандықтардың бірлігі мен жасампаз еңбегінің арқасында біз барлық қиындықтар мен сынақтарды сәтті еңсеріп келеміз.

Еліміз Тәуелсіздіктің төртінші он жылдығының табалдырығында тұр. Бұл жолы оңай болмайтыны қазірдің өзінде белгілі. Сондықтан біз кез келген сын-қатерлер мен қауіп-қатерлерге дайын болып, үздіксіз жетілдіріп, әрқашан алға ұмтылуымыз керек.

Менің Қазақстан халқына Жолдауым келесі мәселелерге арналған.

III. САПАЛЫ БІЛІМ БЕРУ

Биылғы жылдың қаңтар айынан бастап мұғалімдердің жалақысы 25 пайызға өсті. Алдағы үш жылда біз осы мақсаттарға қосымша 1,2 триллион теңге бөлеміз. Қабылданған шаралар өз жемісін беруде – педагогикалық мамандықтарға түсушілердің орташа балы күрт өсті.

Біз мұғалімдерді қолдау саясатымызды жалғастырамыз. Сонымен қатар, жаһандық өзгерістер жағдайында түлек еңбек нарығына келгенше алған білімі ескіруі ықтимал. Сондықтан тиісті министрліктің алдында оқу бағдарламаларын жаңа шындыққа бейімдеу кезек күттірмейтін міндет тұр.

Пандемия кезіндегі қашықтықтан оқытудың нәтижелері ұлттық телекоммуникация желілерінің тиімділігінің жоқтығын көрсетеді. Бұл қарапайым, бастауыш білімі жоқ студенттердің көптеп шығуына әкелді. Тағы бір мәселе туындады, бір бақытсыздық деп айтуға болады – балалар мұның қажеттілігін көрмегендіктен мектепті тастап кетеді.

Үкіметке бұл мәселемен барынша байыпты түрде, атап айтқанда, қашықтан оқыту форматтары бойынша ақпараттық жүйелердің сапасын арттыру арқылы айналысу тапсырылды. Біздің біліміміз қолжетімді және инклюзивті болуы керек.

Бірақ жағымды жаңалықтар да бар. Биыл бірнеше қазақстандық мектеп оқушылары бірден халықаралық пәндік олимпиадалардың жеңімпаздары мен жүлдегерлері атанды.

Мұндай дарынды балаларға жан-жақты қолдау көрсету керек. Біз оларға жоғары оқу орындарына конкурстан тыс түсу үшін гранттар беріп, бір реттік ақшалай сыйлықақы төлейтін боламыз. Бала өсірген мұғалімдерді моральдық және материалдық жағынан да ынталандыру керек.

Жалпыға бірдей білім беру аясында әлеуметтік осал отбасылардан шыққан балаларды қолдау принципті түрде маңызды. Қаржылық қолдау шаралары «Цифрлық мұғалім» білім беру жобасымен толықтырылуы керек.

Білім беру жүйесіне ынталы және білікті мұғалімдер қажет. Мұғалімдерді қайта даярлау қазіргідей бес жылда емес, үш жыл сайын қажет деп ойлаймын. Өйткені, олар жаңа білімнің тасымалдаушысы, нағыз педагог болуы керек. Бұл ретте мұғалімдердің өз қаражаты есебінен курстардан өтуіне жол бермеу керек.

Орта білім беру жүйесінің өткір мәселесі – мектептерде орын тапшылығы – тапшылық 225 мың. Егер шұғыл шаралар қабылданбаса, 2025 жылға қарай ол 1 миллион орынға жетуі мүмкін. Бұған дейін мен 2025 жылдың соңына дейін кемінде 800 мектеп салу туралы тапсырма берген болатынмын. Бүгін мен бұл көрсеткішті 1000 мектепке жеткізу міндетін қойдым.

Бұл аса өткір мәселені шешуге бюджет есебінен құрылыс жүргізумен қатар жеке сектордың да қатысуы қажет.

Жан басына қаржыландыруға кезең-кезеңімен көшу толыққанды ауылдық мектептерде де басталуы керек.

Балаларға ерте кәсіптік бағдар беру ерекше маңызға ие. Жас ұрпақ болашақ мамандығын таңдауда саналы болуы керек. Үкімет «Атамекен» Ұлттық палатасымен бірлесіп, бұл маңызды міндетті шешуі қажет.

Біз «Тегін техникалық және кәсіптік білім беру» жобасын жүзеге асыруды жалғастырамыз.

Бүгінгі күнге дейін 237 000 NEET жастары қолжетімсіз қалды. Жыл сайын 50 мың талапкер ақылы негізде оқуға түссе, олардың 85 пайызы аз қамтылғандар санатына жатады. Бұл жағдайды түзету қажет. Танымал мамандықтар бойынша тегін ТжКБ-мен 100% қамтуды қамтамасыз ету қажет.

Мамандық алудың тағы бір мүмкіндігі әскер болуы керек. Әскери міндеттілердің экономиканың нақты секторына қажетті жұмыс мамандықтарын меңгеру мәселесін пысықтау қажет.

Тиісті министрліктің міндеті – жоғары білім сапасын арттыру. Жоғары оқу орындары кадрларды дұрыс дайындауға жауапты болуға міндетті.

Ең маңызды басымдық – ғылымды дамыту. Бұл саладағы қордаланған мәселелерді шешу үшін жыл соңына дейін заңнамаға өзгерістер енгізу қажет.

Ең алдымен, жетекші ғалымдардың тұрақты және лайықты жалақысын қамтамасыз ету, оның ішінде ғылымды базалық қаржыландыруға қосу қажет. Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің отырысында іргелі ғылыммен айналысатын ғылыми-зерттеу институттарын тікелей қаржыландыруды енгізуді тапсырдым. Тиісті министрлік мұндай ғылыми ұйымдарды іріктеудің және қаржыландырудың нақты және ашық ережелерін әзірлеуі керек.

Әрі қарай. Іргелі ғылымның дамуына үлкен кедергі үш жылға берілетін гранттардың шектелуі болып табылады. Мұндай қысқа жоспарлау көкжиегінде қандай да бір маңызды нәтижеге жету қиын. Ғылымды гранттық қаржыландыру мерзімін бес жылға дейін арттыруды қарастыру керек.

Ұлттық ғылыми кеңестер шешімдерінің объективтілігі мәселесі күн тәртібінен түспейді. Апелляция институтын енгізу қажет деп ойлаймын.

Жалпы, қазақстандық білім мен ғылымның алдында ауқымды, кезек күттірмейтін міндет – жаңа тенденцияларға ілесіп қана қоймай, бір қадам алға жүру, трендтерді генерациялау міндеті тұр.